Mor Gabriel Manastırı, bir diğer değişle Deyrulumur Manastırı, Mardin ilinin Midyat ilçesinin 23 kilometre güneydoğusunda yer almaktadır. Manastır, Hristiyanlık inancına sahip Süryani Cemaatinin en ünlü manastırlarından birisi olarak bilinmektedir.
Mor Gabriel Manastırı, meşe ağaçlarının sıkılıkta olduğu yüksek bir tepenin üzerine kurulmuştur. Kuruluş tarihinin M.S. 397 yılında olduğu ve Savurlu Mor Smuel ile Karminli Mor Şemun tarafından temellerinin atıldığı bilinmektedir. Zamanla içinde ve dış tarafında eklemeler ve ufaklı büyüklü değişiklikler yapılmıştır. Günümüzde Manastırın içerisinde barınma ve dua yerleri, lahitlerin bulunduğu abide evi, Meryem Ana Kilisesi, Resuller Kilisesi, Kırkşehit Kilisesi, Mor Şleymun Mabedi yapılmıştır. Bu yapıların yapılma ve manastırın son halini alması süreci oldukça uzun bir zaman diliminde gerçekleşmiştir.
Mor Gabriel Manastırı’nın bir diğer dikkat çeken tarafı ise Yunanistan’da bulunan Athos Dağında yer alan herhangi bir manastırdan en iyi ihtimalle 400 yıl kadar dah eski olmasıdır. Yine Filistin’de bulunan Mor Saba Manastırından 80 yıl kadar, Mısır’da bulunan Mort Katherina Manastırından 150 yıl kadar önce kurulmuştur.
Mor Gabriel Manastırı tarihsel süreç içerisinde farklı dönemlerde farklı isimlerle anılmıştır. İlk kuruluş döneminde manastırın kurucularının ismi ile anılırken daha sonra Süryanice ‘rahipler meskeni’ olan Dayro d’Umro ismiyle anılmaya başlanmıştır. Bu kelimenin Türkçe uyarlaması olan Deyrukumur günümüzde yaygın kullanım şeklidir. Kartmin Manastırı olarak da bilinmektedir. Mor Gabriel ismi ise 634 yılında hüküm sürmüş olan Turabdin Metropoliti Mor Gabriel’in isminden gelmektedir.
